Հայաստանում գործող ապահովագրական ընկերությունները այլ ծառայություններին զուհագեռ բժշկական կամավոր ապահովագրություն սկսել են իրականացնել դեռ տարիներ առաջ։ Ու թեպետ այսօր էլ ապահովագրության այս ճյուղը գործում է, սակայն դրանից օգտվողների թիվը բավական քիչ է եւ չի գերազանցում 1 տոկոսի շեմը։ Բնակչության թերեւս շատ փոքր մասն է միայն նախընտրում օգտվել ապահովագրության այս տեսակից, ինչը պայմանավորված է մի շարք գործոններով։ Մարդիկ, ելնելով ազգային մենթալիտետից, բժշկական հետազոտության են դիմում միայն առողջության վատթարացման կամ ամենածայրահեղ պարագայում միայն, իսկ նախապես այդ ծառայությունների դիմաց գումար ծախսելը համարում ոչ առաջնային։

Կամավոր բժշկական ապահովագրության զարգացման ամենաարդյունավետ ճանապարհներից է պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրումը, որին ուղղված առաջին քայլերը պետությունն արդեն իրականացրել է։ Խոսքը վերաբերում է նախորդ տարվա ընթացքում կառավարության որոշմամբ ուժի մեժ մտած սոցիալական փաթեթների ներմուծման ծրագրին, որով, ըստ էության, հիմք դրվեց պարտադիր ապահովագրության ծառայության կիրառմանը նաեւ մեր երկում։ Հիշեցնենք, որ 2012 թ. հունվարի 1—ից սահմանվել է սոցիալական փաթեթի հատկացման կարգը, որից կարող են օգտվել պետական բոլոր ծառայողները, ՊՈԱԿ—ների վարչական եւ մասնագիտական աշխատակիցները։ Սոցիալական երաշխիքների միասնական այս համակարգը ներդրվել է քաղաքացիների սոցիալական կարիքների բավարարման եւ նրանց աշխատանքի արդյունավետության բարձրացման նպատակով։ Ըստ որոշման, սոցիալական ապահովության միջոցառումների իրականացման նպատակով աշխատակիցներին առաջարկվող սոցիալական փաթեթը ներառում է չորս ուղղություն՝ բժշկական ապահովագրություն, հիպոթեկային վարկի ամսական վճարի մարումը, ուսման վճարը եւ տուրիզմը։

Կառավարությունը հանդես գալով որպես գործատու՝ իր աշխատակիցներին՝ մոտ 120 հազար մարդու ընձեռեց հնարավորություն օգտվելու բժշկական ապահովագրությունից։ Այն մարդիկ, ովքեր հնարավորություն ունեցան ընդգրկվել սոցփաթեթում, կարողացան այս ընթացքում լրացուցիչ որոշակի ծառայություններ ստանալ։ Ինչքանո՞վ հաջողվեց արդյունավետ իրականացնել մեզ համար, թերեւս, նորամուծություն համարվող բժշկական պարտադիր ապահովագրության ծառայությունը, ովքե՞ր են լինելու սոցփաթեթի հաջորդ շահառուները, պարզ կդառնա առաջիկայում։ Սակայն համակարգի ներդրման ուղղությամբ ձեռնարկված առաջին քայլերից բավական գոհ է ՀՀ ԱՆ առողջապահության պետական գործակալության տնօրեն Սարո Ծատուրյանը, ով կարծում է, որ արդեն ստեղծվել են նախադրյալներ՝ ընդլայնելու այս համակարգից օգտվողների թիվը։ Մեզ հետ զրույցում նա նշեց, որ սոցփաթեթի շրջանակներում պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրման շնորհիվ վերջին մեկ տարվա ընթացքում հազարավոր քաղաքացիներ հնարավորություն ստացան օգտվելու այնպիսի բժշկական թանկ վիրահատություններից, ինչպիսիք են սրտի վիրահատությունը եւ այլն։ «Բնակչության առողջության տեսանկյունից սա դրական քայլ է, եւ քանի որ այն բոլորովին նոր համակարգ էր, առաջ էին եկել նաեւ մի շարք վիճահարույց խնդիրներ։ Նման վեճերն առաջանում էին այն ժամանակ, երբ տվյալ բուժօգնության տեսակը ներառված էր լինում նաեւ պետպատվերի շրջանակներում, ինչի հետեւանքով ապահովագրական ընկերությունները հրաժարվում էին հատուցել։ Այս հարցը դառնում էր խնդրահարույց, եւ ծագում էին վեճեր ապահովագրողի եւ ընկերություններիմիջեւ։ Նույնիսկ վեճերից մի քանիսը լուծվել են ֆինանսական հաշտարարի գրասենյակի միջամտությամբ։ Թեպետ. դրանով հանդերձ, բոլոր գործընթացները իրականացվել են բավական սահուն։

Եղած խնդիրներն էլ նվազեցնելու նպատակով այս տարի բազային փաթեթի առումով որոշակի վերանայումներ են տեղի ունեցել եւ հստակեցվել են սահմանումները, պետպատվերի սկզբունքի առաջնահերթությունը հանվել է եւ կոնկրետ նշվել են այն բուժօգնության տեսակները, որոնք շարունակվում են իրականացվել պետության կողմից»,–նշեց Սարո Ծատուրյանը։

Սոցիալական փաթեթը հատկապես բարեփոխվել է առողջապահական ծառայությունների մասով եւ ներառում է հիվանդանոցային պայմաններում՝ սուր անհետաձգելի եւ պլանային բժշկական ծառայությունները, հիվանդանոցային եւ արտահիվանդանոցային ձեւով իրականացվող այն ախտորոշիչ լաբորատոր եւ գործիքային հետազոտությունները, որոնց հաջորդում է տվյալ հիվանդության հիվանդանոցային բուժումը, տարեկան կանխարգելիչ բուժզննումը, ինչպես նաեւ պայմանագրի գործողության ընթացքում տեղի ունեցած դժբախտ պատահարների հետեւանքով առաջացած բոլոր այն վնասվածքների առաջնային բուժումը, որոնց բուժօգնությունը հնարավոր է կազմակերպել արտահիվանդանոցային պայմաններում։ Սոցփաթեթի շրջանակներում իրականացվող բժշկական ապահովագրության մեկ անձի կամ մեկ դրույքի համար սահմանված ապահովագրավճարը տարեկան 132 հազար դրամ է, որի բազային փաթեթի արժեքը 52 հազար դրամ է։

Հստակ սահմանված է, թե բնակչության որ հատվածն է ներառվելու սոցփաթեթում։ «Յուրաքանչյուր քաղաքացի, ով իրավունք ունի օգտվելու սոցփաթեթի ծառայություններից, իր ընտրությամբ բանկում հաշիվ է բացում՝ ամսեամիս գումար կուտակելով, որը չի կարող կանխիկացնել։ Քաղաքացին իրավունք ունի այդ գումարները նպատակաուղղել նշված բժշկական ապահովագրության ուղղություններով։ Բժշկական ապահովության բազային փաթեթի տարեկան արժեքը՝ 52 հազարը, պետք է օգտագործվի բժշկական ապահովագրության, իսկ մի մասը այլ ծառայություններից օգտվելու համար։ Քաղաքացին իրավունք ունի իր հայեցողությամբ բազային փաթեթից հավելյալ օգտվելու իր սոցփաթեթի գումարի մնացած մասով։ Ընդհուպ, նա կարող է ողջ 132 հազար դրամը նպատակաուղղել բժշկական ապահովության ընդլայնված փաթեթ ձեռք բերելու համար»,–նշեց առողջապահության գործակալության տնօրենը։

Նշենք, որ կառավարության որոշման համաձայն, գործատուն պարտավորվում է աշխատակցի աշխատավարձին զուգահեռ, հավելյալ գումար հատկացնել նաեւ նրանց բժշկական ապահովագրության դիմաց։ Ի՞նչ է շահում գործատուն այս պարագայում։ Սարո Ծատուրյանն ասաց. «Ցանկացած գործատու այս պարագայում ձեռք է բերում առողջ աշխատակից, ունենում է քիչ պարապուրդ եւ նվիրված աշխատող։ Կարծում ենք, որ ոլորտ առ ոլորտ կարելի է ընդլայնել այս համակարգը եւ ներգրավել լրացուցիչ քաղաքացիների»։ Որքան մեծանա համակարգում ընդգրկվողների շրջանակը, այնքան կնվազեն նաեւ ապահովագրավճարները հնավոր ռիսկերի նվազեցման պարագայում։

Ընդհանուր առմամբ այսօր պաշտոնապես զբաղված քաղաքացիների թիվը 600 հազար է, եւ նրանց ամբողջությամբ համակարգում ընդգրկելու համար, զրուցակցիս հավաստմամբ, դեռ տարիներ կպահանջվեն։ «Մենք կտրուկ քայլերով չենք կարող առաջ գնալ, քանի որ կան տնտեսության ոլորտներ, որոնց համար այս ապահովագրությունը կարող է հարկային լրացուցիչ բեռ հանդիսանալ։ Մենք այժմ աշխատանքներ ենք ծավալում, որպեսզի եկող տարի որոշում ընդունվի առ այն, թե ինչ փուլերով պիտի ընթանա պարտադիրի կիրառման մեխանիզմը»։

Նշենք, որ այս տարի կառավարության որոշմամբ շուրջ 30 հազարով ընդլայնվել է սոցփաթեթի շահառուների թիվը եւ մինչեւ տարեվերջ այն նախատեսվում է հասցնել 150 հազարի։ Խոսքը վերաբերում է այլ հիմնարկ ձեռնարկությունների, կառույցների լրացուցիչ աշխատակիցների ընդգրկմանը։ Այժմ քայլեր են ձեռնարկվում, որպեսզի մշակվի բժշկական ապահովագրության ներդրման հայեցակարգը եւ գործողությունների հաջորդական ծրագիրը։ Սարո Ծատուրյանի համոզմամբ, ստեղծված իրավիճակը բարենպաստ է, ֆինանսական վիճակը կայուն, որպեսզի փուլ առ փուլ ընդլայնվի պարտադիր ապահովագրության համակարգը, եւ դիտարկվեն նաեւ տնտեսության մասնավոր հատվածի մյուս ճյուղերը։ Նշենք, որ սոցփաթեթի շրջանակներում այս ծառայությունից օգտվողների թիվը մինչեւ տարեվերջ կկազմի բնակչության շուրջ հինգ տոկոսը։

Բժշկական ապահովագրության հատուցման առավելագույն չափը 3 մլն 800 հազար դրամ է։ Կառավարության կողմից սահմանված կարգով քաղաքացին սոցփաթեթի այլ ծառայություններից հրաժարվելու պարագայում կարող է ներառել իր ընտանիքի անդամներին՝ իր մնացած գումարի հաշվին։

Այն տեսակետը, թե պետությունը նպատակադրված է բժշկական պարտադիր ապահովագրությունը դարձնել համատարած եւ դրանում ընդգրկել հասարակության բոլոր շրջանակները, Սարո Ծատուրյանը համարեց անհեթեթ՝ նշելով, որ այս ուղղությամբ հստակ մեխանիզմներ են սահմանվել, եւ տարանջատվել է համակարգում ներգրավվողների թիվը։ «Պարտադիր ապահովագրություն ասելով չպետք է հասկանալ, որ մի օր կառավարությունը որոշելու է պարտադիր բժշկական ապահովագրությունը դարձնել համատարած բնակչության սեփական միջոցների հաշվին։ Եթե մենք յուրաքանչյուր քաղաքացու «ուսերին դնենք» պարտադիր ապահովագրության ծառայությունը, որոնց մեջ են թոշակառուները, գործազուրկները, ապա, բնականաբար, համակարգը չի գործի։

Բնակչության սոցիալապես անապահով խավը, թոշակառուները, ուսանողները, գործազուրկները, կարծում եմ, դեռ երկար ժամանակ ուղղակիորեն կմնան պետության հոգածության ներքո եւ կօգտվեն պետբյուջեի կողմից ֆինանսավորվող բժշկական օգնության ծրագրերից, պետպատվերի շրջանակներում գործող անհետաձգելի բուժօգնությունից։ Պարտադիրը պետք է գործի՝ փոխարինելով ոչ թե պետական երաշխիքները, այլ լրացնելու դրանց։ Այն քաղաքացիները, ովքեր կունենան պարտադիր ապահովագրություն, դուրս կմղվեն պետական հոգածության ծրագրից՝ թեթեւացնելով պետության բեռը, ինչը հնարավորություն կտա առավել մեծացնելու, լիարժեք եւ ամբողջական դարձնելու անապահով խավերին մատուցվող ծառայությունները»,–նշեց գործակալության տնօրենը։

Իսկ որքանո՞վ էր իրատեսական պարտադիր ապահովագրության համակարգի ներդրումը եւ դրա կիրառման արդյունավետությունը այն պարագայում, երբ երկրում կամավոր բժշկական ապահովագրությունը զարգացած չէ, իսկ ծառայություններից օգտվողների թիվն՝ աննշան։ Սարո Ծատուրյանը նկատեց, որ գուցե հենց պարտադիրի կիրառմամբ զարկ տրվի նաեւ կամավոր ապահովագրության զարգացմանը։ Նրա մոտեցմամբ, կամավոր ապահովագրությունը օժանդակ դեր է խաղում եւ լրացնում է այն ծառայությունների թիվը, որոնք ունեն ավելի անհատականացված բնույթ եւ ներառված չեն պարտադիր բժշկական ծառայությունների ցանկում։

«Հայաստանում սպասել կամավոր բժշկական ապհովագրության զարգացմանը, ճիշտ չէ, ընդհակառակը՝ մենք պետք է զարգացնենք պարտադիր բժշկական ապահովագրական դաշտը ընդլայնման միջոցով, որպեսզի քաղաքացիները նաեւ շարժառիթ եւ խթան ունենան օգտվելու հավելյալ կամավոր ապահովագրության ծառայությունից, քանի որ պարտադիր ապահովագրությունը չի կարող ամբողջ ծառայությունների դաշտը ծածկել, այն նախատեսված է հիմնական բժշկական ծառայությունների համար, որոնք դիտարկվում են առաջնահերթություն»,—նշեց Ս. Ծատուրյանը։

Ապահովագրական ընկերությունների սոցփաթեթի շրջանակներում իրականացվող բժշկական ծառայությունների ցանկը սահմանված է կառավարության որոշմամբ, եւ հստակ նշված է, թե որ ծառայություններն են ենթակա փոխհատուցման եւ որոնք՝ ոչ։ «Ոչ մի ապահովագրական ծրագիր չի կարող լինել համապարփակ եւ ընդգրկել ամեն ինչ, քանի որ այն ունի ֆինանսական սահմանաչափ՝ կախված վճարված գումարի նվազագույն եւ առավելագույն չափից»։

Հավելենք նաեւ, որ պարտադիր ապահովագրության վարձավճարը սոցփաթեթի շրջանակներում անփոփոխ է, իսկ կամավոր ապահովագրության սկզբունքն այլ է, եւ ապահովագրավճարները տատանվում են՝ կախված ապահովագրվող քաղաքացու տարիքից եւ այլ գործոններից, քանի որ ելնելով տարիքային գործոնից՝ փոխվում է նաեւ ռիսկայնությունը։ Ուստի ապահովագրական ընկերությունները իրենց ռիսկայնությունը ճիշտ բաշխելու համար մեծահասակ տարիքի անձանց շրջանում սահմանում են բարձր ապահովագրավճարներ։

Ի դեպ, նշենք, որ բժշկական ապահովագրությունը բավական լավ զարգացած է ՌԴ–ում, ուր համակարգը կիրառվում է արդեն ավելի քան երկու տասնամյակ։ Այս առումով լավ դիրքերում է նաեւ Էստոնիան։ Նախկին ԽՍՀՄ երկրներից, Ս. Ծատուրյանի դիտարկմամբ, Հայաստանը որոշ երկրների համեմատ ապահովագրության այս ճյուղի ներդրման առումով նույնիսկ առաջատար դիրքերում է։

Լուսինե ՆԱԶԱՐՅԱՆ