Առաջընթացը, փաստորեն, երբեմն հետընթացի է հանգեցնում. կամ՝ մեդիան կարող է վնասել երեխաներին ու դեռահասներին։ Բացի այն, որ դա կարող է կախվածության պատճառ հանդիսանալ, դեռ մի բան էլ նպաստում է նրանց մեկուսացմանը, շփման շրջանակների նեղացմանը։ Երեխաներն անգամ կարող են ավելի շատ ժամանակ անցկացնել հեռուստացույցի, համակարգչի առջեւ, կամ՝ բջջայինը ձեռքին, քան ծնողների հետ։ Ստացվում է, որ երեխաների հիմնական մասի դաստիարակության գործում գլխավոր դերում ոչ թե ծնողներն ու ընտանիքը, այլ մեդիան կարող է լինել։

Խնդրի կարգավորման համար միջոցներ եւ տարբերակներ առաջ քաշվեցին երեկ Արաբկիր բժշկական համալիրում կազմակերպված «Թվային մեդիաների ազդեցությունը երեխաների եւ դեռահասների առողջության եւ զարգացման վրա» խորագրով բժշկական միջազգային հեռուստակոնֆերանսի ժամանակ։ Նախաձեռնությունը «Բժշկական առաքելություն երեխաներին» կազմակերպությանն ու «Արաբկիր» բժշկական համալիր—Երեխաների եւ դեռահասների առողջության ինստիտուտինն էր։

Հեռուստակամուրջի ժամանակ արտասահմանի փորձագետները կոչ արեցին՝ մինչեւ երկու տարեկան երեխաների համար հեռուստացույց չմիացնել։ Իսկ երկու տարեկանից բարձր երեխաներին թույլ տալ ընդամենը երկու ժամ դիտել։ Բացի այդ՝ հորդորեցին ծնողներին վերահսկել այդ գործընթացը։ Սակայն սա չի նշանակում, որ հեռուստատեսությունն ամբողջությամբ վնասակար է։ Ամենեւին, կան կրթական հաղորդումներ, որոնց շնորհիվ երեխաները կարողանում են ճիշտ դաստիարակվել։ Սակայն այդ դեպքում էլ ծնողը պետք է ծանոթ լինի դրա բովանդակությանը, դիտման ընթացքում երեխայի համար այն ճիշտ մեկնաբանի։

Այս առումով ԱԺ առողջապահության, մայրության եւ մանկության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ, «Արաբկիր» բժշկական համալիր—Երեխաների եւ դեռահասների առողջության ինստիտուտի գիտական ղեկավար, պրոֆեսոր Արա Բաբլոյանը վստահեցրեց, որ ամեն ազգի համար երեխաներն ու դեռահասները երկրի ապագան են, եւ նրանց առողջությունը պայմանավորված է տարբեր գործոններով. «Ներկայումս տեղեկատվական տեխնոլոգիաները կարեւոր դեր են խաղում անհատի ձեւավորման գործում։ Հետեւաբար, կարեւոր է պարզել դրանց դրական եւ բացասական ազդեցությունը երեխաների եւ դեռահասների, նրանց առողջության վրա, առաջարկներ ներկայացնել ծնողներին՝ դրանց վնասակար հետեւանքները կանխելու համար»։

Մանկաբուժության եւ կանխարգելիչ բժշկության պրոֆեսոր Անժելա Դիազը ներկայացրեց տվյալներ, որոնց համաձայն ԱՄՆ—ում երեխաները շաբաթվա ընթացքում հեռուստացույց են դիտում ավելի քան 1000 րոպե. «Դե, համեմատեք. ծնողների՞, թե՞ հեռուստացույցի ազդեցությունն է ավելի մեծ։ Նրանք ակտիվ չեն ընտանիքում։ Երեխաներին թվում է, թե ամեն ինչ պետք է լինի այնպես, ինչպես ցուցադրվում է հեռուստացույցով։ Իսկ դա երբեմն ինքնագնահատականի վրա է ազդում։ Անընդհատ հեռուստացույց դիտելով, նրանք միջավայրին չեն ծանոթանում, չեն խաղում։ Մինչդեռ կարեւոր է շփումը իրենց տարիքի երեխաների հետ»։

Նյու Յորքի պրեսբուտերիան բժշկական կենտրոնի երեխաների եւ դեռահասների հոգեբույժ Ջոդի Գոլդի առաջ քաշած փաստը, որը հասարակական շրջանակներում գերիշխող է, ինչ—որ իմաստով նաեւ «հայկական» է. երեխան, անկախ տարիքից, պետք է «գլուխ հանի» տեխնոլոգիաներից։ Բայց նրա խոսքերով՝ ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ այդօրինակ երեխաների շրջանում դասարանում յոթ տոկոսով նվազել է ակտիվության մակարդակը, տասը տոկոսով աճել է դասընկերների կողմից ճնշումների ենթարկվելու հավանականությունը։
Նկատենք, որ մինչ դրսում անհանգստացած են խնդրով եւ փորձում են իրենց խորհուրդները փոխանցել նաեւ մեզ, եւ, չնայած խնդիրը մեզ մոտ էլ արդիական է, այդուհանդերձ, ուրախանալու առիթ ունենք. երեկոյան բակերից չի պակասում երեխաների աղմուկը։ Սա նշանակում է, որ մեր հասարակությունում «զոմբիացման» դեռ չենք հասել։ Իսկ դրանից խուսափելու համար 11—ամյա Գեւորգը հասակակիցներին հորդորում է օգտվել տեղեկատվական տեխնոլոգիաներից, բայց չափի մեջ։ Ինքն էլ բջջային հեռախոս ունի, գրանցված է սոցիալական ցանցերում, հեռուստացույց է դիտում, բայց հավատացնում է՝ չափը չի անցնում։

Թամարա ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ