Դեղերի նկարագրություն
Երբ վարակիչ հիվանդություններն ախտորոշել կարող ենք
Մեր երկրում համընդհանուր լաբորատոր ցանց կստեղծվի։ Ռազմավարական ծրագիրն ու 2013—2014թթ. միջոցառումների ցանկը երեկ հաստատվեց գործադիրի նիստում։ Ոլորտում վիճակը եւ այդ ցանցն ունենալու անհրաժեշտությունը պարզաբանեց առողջապահության նախարար Դերենիկ Դումանյանը։Ըստ այդ բացատրությունների, Հայաստանն ունի բարդ լաբորատոր համակարգ՝ կազմված պետական եւ մասնավոր առանձին լաբորատորիաներից։ Սակայն երկրում դեռեւս ձեւավորված չէ համընդհանուր լաբորատոր ցանց։
Հետեւաբար, ցանցում ընդգրկված լաբորատորիաների պարտականությունները եւ գործառույթների շրջանակը սահմանված չեն, լաբորատոր ոլորտում դեռեւս չկա համակարգ՝ ներառելով առողջապահական, անասնաբուժական եւ այլ շահագրգիռ ոլորտների լաբորատոր համակարգերը։
Իսկ սա հնարավորություն չի տալիս լաբորատոր կարողությունների առումով համապատասխանել միջազգային առողջապահական (բժշկասանիտարական) կանոնների կենսաբանական, քիմիական, ռադիացիոն գործոնների հայտնաբերման եւ արձագանքման, ինչպես նաեւ կենսաանվտանգության, որակի կառավարման ժամանակակից պահանջներին։
Բացի այդ՝ լաբորատոր ոլորտը կանոնակարգող օրենսդրությունը համակարգային դարձնելու, ստանդարտացնելու անհրաժեշտություն կա, քանի որ լաբորատոր ոլորտում գործադրվող ստանդարտները եւ նորմերը կամ որակի կառավարման առանձին բաղադրիչները, որոնք անհրաժեշտ են արդյունավետ լաբորատոր ծառայության ապահովման համար, ունեն սահմանափակ կիրառություն։
Նաեւ՝ լաբորատորիաների մեծ մասի գործունեության համար ներդրված չեն կենսաանվտանգության, որակի կառավարման համակարգեր (բացառությամբ որոշ մասնավոր լաբորատորիաների, գյուղատնտեսության նախարարության սննդամթերքի պետական ծառայության համակարգում գործող լաբորատորիայի), իսկ առողջապահության, անասնաբուժության եւ այլ ոլորտների լաբորատոր համակարգերի միջեւ համագործակցությունը սահմանափակ է։
Առանձին լաբորատորիաներն ունեն համապատասխան տեխնիկական անձնակազմ, սակայն գոյություն ունի միջին մենեջերական ներուժի եւ կենսաապահովության գծով պատասխանատուի հաստիքների պակաս։ Այսօր շատ լաբորատորիաներ համացանցի միջոցով են լրացնում համակարգման բացը՝ անդամակցելով տարբեր միջազգային ամսագրերի, ցանցերի։
Լաբորատորիաներից շատերը ունեն հնացած սարքավորումներ եւ շենքային վատ պայմաններ, որոնք անհամապատասխան են որակյալ աշխատանք կատարելու կամ անվտանգ աշխատանքային միջավայր ապահովելու համար։
Միաժամանակ՝ մեր երկրում վարակիչ հիվանդությունների ախտորոշման, ինչպես նաեւ շրջակա միջավայրում վարակիչ ազդակների բացահայտման լաբորատոր կարողությունները չափավոր են։ Սակայն գնահատումը ցույց է տվել, որ ներկայիս լաբորատոր կարողությունները բավարար չեն շրջանառող եւ նոր ի հայտ եկող ախտածիններին բացահայտելու համար։
Կանոնակարգված չէ բժշկական լաբորատորիաներում կիրառվող մեթոդների մեծ մասի կիրառման կարգը։ Առողջապահական մասնավոր լաբորատորիաները կիրառում են բոլոր գործող մեթոդները, սակայն ստանդարտ ընթացակարգերը բացակայում են։ Վարակիչ հիվանդությունների ախտորոշման լաբորատորիաները գերատեսչությունների մակարդակով բավարար ժամանակակից հագեցվածություն չունեն, մասնավորապես, վիրուսաբանական լաբորատորիաները։
Գերատեսչական լաբորատորիաներում առկա սարքերի մի մասը, որոնք իրականացնում են հետազոտություններ վարակիչ հիվանդությունների եւ ճառագայթային ազդակների նկատմամբ, հնամաշ են ու արդիականացման խիստ կարիք ունեն։ Առկա է շարժական լաբորատորիաների ձեւավորման անհրաժեշտություն։
Մի խոսքով, համընդհանուր լաբորատոր ցանց ձեւավորելու, ռեֆերենս կենտրոն ստեղծելու համար անհրաժեշտ են զգալի ֆինանսական միջոցներ, որոնց հաշվարկումը բարդ ու երկարատեւ է։ Կենսաբանական ոլորտում ներգրավման համագործակցային ծրագրի շրջանակներում (ԴՏՌԱ) նախատեսվում է աջակցություն լաբորատոր ցանցի եւ լաբորատոր համակարգի ձեւավորմանը։ Այս գործընթացին մասնակցում է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը։
Նախարարը վստահ է, որ համընդհանուր լաբորատոր ցանցի ստեղծումը հնարավորություն կընձեռի մեր երկրում վարակիչ հիվանդությունների ախտորոշման, ինչպես նաեւ շրջակա միջավայրում վարակիչ ազդակների բացահայտման ուղղությամբ ձեւավորելու միջազգային պահանջներին համապատասխան լաբորատոր կարողություններ։
Արմենուհի ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ
