Մեր երկրում գրանցված են կարճատեւ եւ միջին տեւողության ազդեցությամբ ինսուլին պարունակող երեք ընկերությունների` «Էլի Լիլի» (ԱՄՆ, Ֆրանսիա), «Սանոֆի Ավենտիս» (Գերմանիա) եւ «Նովո Նորդիսկ» (Դանիա) արտադրության դեղեր։

Գրանցված բոլոր ինսուլիններն օրիգինալ դեղեր են եւ իրենց կառուցվածքով նման են մարդու ինսուլինին։ Եթե նախկինում կիրառվում էր կենդանական ծագման կամ կիսասինթետիկ եղանակով ստացվող ինսուլին` խոզերի կամ ցուլերի ենթաստամոքսային գեղձերից անջատված ինսուլինը ձեւափոխելու ճանապարհով, ապա այժմ կիրառվում են ժամանակակից տեխնոլոգիաներ։ Կենսատեխնոլոգիական այդ մեթոդներով, օրինակ, բակտերիայի (մասնավորապես` E. Coli) բնական գենային հավաքակազմի` ԴՆԹ-ի մեջ տեղադրվում է մարդու ինսուլինի գեն, որի արդյունքում բակտերիան սկսում է արտադրել մարդու ինսուլին։ Վերջինս բակտերիալ զանգվածից անջատելուց եւ մաքրելուց հետո օգտագործվում է դեղերի արտադրության մեջ։

Ներկայումս կիսասինթետիկ ինսուլիններ Հայաստանի Հանրապետությունում գրանցված չեն։ Մեր երկրում գրանցված բոլոր ինսուլինները ստացվում են ժամանակակից կենսատեխնոլոգիական եղանակներով եւ դրանց որակի հատկորոշիչները համապատասխանում են եվրոպական դեղագրքի պահանջներին։ Դրանք թողարկվում են ներարկման լուծույթների ձեւով ինչպես սրվակներում, այնպես էլ առավել հարմարավետ դեղաձեւերով` քարթրիջներում եւ նախալցված գրիչներում։ Հայաստանում գրանցված ինսուլին պարունակող դեղերը լայնորեն կիրառվում են ինչպես Եվրոպական միության, այնպես էլ աշխարհի շատ այլ երկրներում։

Վերջին օրերին որոշակի խոսակցություններ ծայր առան ինսուլինի գնման գործընթացի առնչությամբ։ Ի պատասխան` Թոփչյանն ասաց, որ այս կիսամյակի պետական գնումների գործընթացը դեռեւս ավարտված չէ։ Ավարտի մասին տեղեկատվություն կտարածվի։ «Գործընթացն ընթանում է ճիշտ ուղղությամբ։ Ցանկալի է, որ մենք հանրապետություն ներմուծենք ինսուլին` ոչ թե վեց ամիսը մեկ փոխելով արտադրողին, այլ արտադրող կառույցի հետ երկարաժամկետ պայմանագիր ունենանք, որպեսզի հիվանդի մոտ ինսուլինի փոփոխության պատճառով չլինեն կողմնակի ազդեցություններ եւ այլ բարդություններ»,-երեկ լրատվամիջոցների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց «Դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ի տնօրեն Հակոբ Թոփչյանը։ Նա շեշտեց, որ կիսասինթետիկ եղանակով ստացված ինսուլիններն այլեւս լայն կիրառում չունեն աշխարհում։ Վերջին տասնամյակներում ինսուլինների արտադրության մեջ ներդրվում են գենային ինժեներիայի մեթոդները։

Իսկ երբ դեղերի փորձագիտական կենտրոնում ինսուլինի գրանցման հայտ է ներկայացվում, այն անցնում է դեղերի գրանցման գործընթացի համար նախատեսված փորձաննություն։ Բայց հիմնվելով այն հանգամանքի վրա, որ տվյալ դեղը անցել է փորձաքննություն ԵՄ-ում, ԱՄՆ-ում եւ Ճապոնիայում, Դեղերի փորձագիտական կենտրոնը, որպեսզի արագացնի դեղերի գրանցման գործընթացը եւ նոր դեղերի մուտքը ՀՀ-ը չդժվարանա, այդ գործընթացն անցնում է կարճ ընթացակարգով։ Դրա ընթացքում անպայման կատարվում է ներկայացված համապատասխան փաստաթղթերի եւ որակի ուսումնասիրություն։ «Արդյունքում կառույցները ներկայացնում են համապատասխան թեստեր, որի ուսումնասիրման ընթացքում լաբորատորիան տալիս է ինսուլինի իսկության եւ քանակային բնորոշումը։ Դրա եւ փաստաթղթերի հիման վրա դեղը ստանում է հավաստագիր»,-դեղի գրանցման գործընթացը նկարագրեց Թոփչյանը եւ տեղեկացրեց, որ առկա է «թեժ գիծ»` 23-72-65 եւ (098) 77 33 68 հեռախոսահամարներով։ Այս համարներով կարող են զանգահարել այն քաղաքացիները, ովքեր որեւէ դեղի նկատմամբ ինչ-որ կասկած ունեն։ Կենտրոնը պատրաստակամություն է հայտնում ներկայացնել տվալ դեղի իսկության հետ կապված բոլոր տվյալները։ Միաժամանակ մշակվել է նաեւ դեղերի կողմնակի ազդեցության քարտ։ ՀՀ առողջապահության նախարարի հրահանգով քարտը ներմուծվել է նաեւ հիվանդության պատմությում։ Հետեւաբար, բժիշկները, ինչպես Դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոնի տնօրենն է ասում, պարտավոր են քարտը լրացնել, եթե որեւէ դեղի հետ կապված հիվանդների կողմից բողոքներ ունեն։

Թամարա ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ