Հուլիսի 28—ն ամբողջ աշխարհում նշվում է որպես Հեպատիտների դեմ պայքարի համաշխարհային օր։ Վիրուսային հեպատիտները գերակա խնդիր են աշխարհի բազմաթիվ երկրների առողջապահության ոլորտի համար։ Վիճակագրության համաձայն, աշխարհում տարեկան արձանագրվում է վիրուսային հեպատիտ Ա—ի շուրջ 1.4 մլն դեպք։ ԱՀԿ գնահատմամբ, երկրագնդի բնակչության շուրջ 2—7 տոկոսի մոտ առկա է հեպատիտ Բ—ի վիրուսակրություն, որոնցից 240 մլն մարդ հիվանդ է հեպատիտ Բ—ի խրոնիկ ձեւերով։ Յուրաքանչյուր տարի շուրջ 600 հազար մարդ մահանում է սուր կամ խրոնիկ հեպատիտ Բ—ի հետեւանքներից։ Իսկ հեպատիտ Ց—ով վարակված է աշխարհի բնակչության ավելի քան 150 մլն—ը։

Ամեն տարի հայտնաբերվում է վարակի 3—4 մլն դեպք, իսկ հեպատիտ Ց—ի հետեւանքներից մահանում է շուրջ 350 մարդ։
ՀՀ առողջապահության նախարարության պետական հիգիենիկ եւ հակահամաճարակային տեսչության վարակիչ եւ ոչ վարակիչ հիվանդությունների համաճարակաբանության բաժնի պետ Լիլիթ Ավետիսյանը երեկ հրավիրված ասուլիսի ժամանակ նշեց, որ վիրուսային հեպատիտները մեծ հարված են մարդկության սոցիալ—տնտեսական զարգացման համար, եւ հաջողություններ գրանցելու համար ոլորտի պատասխանատուները պետք է բնակչության հետ համատեղ պայքարեն հիվանդության դեմ։ Դրա համար անհրաժեշտ է նախեւառաջ բնակչությանը իրազեկել հիվանդության, դրա փոխանցման ճանապարհների, ինչպես նաեւ հետեւանքների մասին, ինչն էլ արվում է ՀՀ ԱՆ եւ հասարակական կազմակերպությունների կողմից։ Լ. Ավետիսյանի խոսքով, դեռեւս մեծ աշխատանք կա անելու մարդկանց գիտակցությունը բարձրացնելու ուղղությամբ, մասնավորապես՝ պետք է իմանան, որ բոլոր այն վայրերում, որտեղ առկա է արյունային կամ բժշկական միջամտություն, պետք է պահանջել հիգիենիկ պայմանների խիստ պահպանում։ Փաստերը վկայում են, որ աշխարհի շատ երկրներում հիվանդության կանխարգելման հարցում գրանցված առաջընթացը պայմանավորված է նաեւ բնակչության բարձր իրազեկվածությամբ, ինչը նշանակում է, որ իրազեկ մարդն աջակցում է առողջապահական համակարգին վիրուսային հեպատիտների դեմ պայքարում։

Այն հարցին, թե որքանո՞վ է վտանգ ներկայացնում Վրաստանում մեծ տարածում գտած հեպատիտ Ց—ն, Լ. Ավետիսյանն ընդգծեց, որ այդ երկրում վարակվածության ցուցանիշը էականորեն չի տարբերվում մի շարք այլ երկրներից, պարզապես Վրաստանում բարձրաձայնել են այդ խնդրի եւ վիճակագրական տվյալների մասին։ Իսկ մեր հայրենակիցներին, ովքեր հանգստի կամ այլ նպատակներով այցելելու են Վրաստան, հորդորեց պահպանել անվտանգության պարզ կանոնները՝ զերծ մնալով վտանգ ներկայացնող քայլերից։

Իմունականխարգելման ազգային ծրագրի ղեկավար Գայանե Սահակյանը ուշադրություն հրավիրեց այն հանգամանքի վրա, որ ավելի լավ է կանխարգելել հիվանդությունը, քան հետագայում այն բուժել։
Ներկայումս կառավարելի են միայն հեպատիտ Ա—ն եւ Բ—ն, ինչն իրականացվում է պլանային պատվաստումների միջոցով։ Հայաստանում վիրուսային հեպատիտների համաճարակային իրավիճակի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ հիվանդացության ընդհանուր կառուցվածքում մոտ 50 տոկոսը բաժին է ընկնում հեպատիտ Ա—ին։ Վերջին 5 տարիներին նկատվել է հեպատիտ Ա—ով հիվանդացության նվազման միտում, մասնավորապես՝ 2008 թվականին 100 հազար բնակչի հաշվով հիվանդացության ցուցանիշը եղել է 25.7, իսկ 2012 թ.՝ 3.0։ Գ. Սահակյանը նշեց, որ հեպատիտ Ա—ի կանխումը բավականին բարդ է, քանի որ հիվանդության գաղտնի շրջանը մեծ է, սակայն վերջին հինգ տարիներին տեղային բռնկումներ չեն արձանագրվել՝ նման օջախներում կազմակերպված եւ իրականացված կանխարգելիչ եւ հակահամաճարակային միջոցառումների շնորհիվ։

Նվազման միտում է գրանցվել նաեւ վիրուսային հեպատիտ Բ—ի մասով. եթե 2008 թվականին 100 հազար բնակչի հաշվով այն կազմում էր 3.4, ապա 2012—ին՝ 1.9։ Եթե մինչեւ պատվաստումների իրականացումը մեծահասակների եւ մինչեւ 14 տարեկան երեխաների շրջանում նկատվում էր համաչափ նվազում՝ 2.5 տոկոս, ապա 1999 թ. պատվաստումներից հետո հատկապես մանկական ազգաբնակչության շրջանում արձանագրվել է հիվանդացության կտրուկ նվազում 98 անգամ, երբ ցուցանիշը 9.8—ից նվազել է 0.1—ի։

Ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ մեզ մոտ հիմնախնդիր է հեպատիտ Ց—ն։ Պաշտոնական տվյալներով, անցած տարի Հայաստանում գրանցվել է առաջնակի սուր հեպատիտ Ց—ով 32 հիվանդ։ Հեպատիտ Ց—ի համար պատվաստանյութ դեռեւս չկա, բայց այդ ուղղությամբ աշխատանքներ են տարվում։ Սպասվում է, որ առաջիկա երկու—երեք տարվա ընթացքում այն պատրաստ կլինի։

«Նորք» ինֆեկցիոն հիվանդանոցի հեպատալոգիական բաժանմունքի վարիչ, Հայաստանի լյարդաբանների ասոցիացիայի նախագահ Հասմիկ Ղազինյանի խոսքով, Հայաստանը հիվանդության միջին տարածվածության երկրների շարքում է։ Մեր երկրում հեպատիտ Բ—ով հիվանդները կազմում են բնակչության 1—2 տոկոսը, իսկ հեպատիտ Ց—ով հիվանդները՝ 2—3 տոկոս։ «Հեպատալոգիան համարվում է առողջապահության ոլորտի ամենաարագ զարգացող ուղղություններից, սակայն վիրուսային հեպատիտները առայսօր ամբողջ աշխարհում համարվում են առողջապահության հիմնախնդիրներից մեկը։ Վիրուսային հեպատիտների մասին հաղորդումները չեն սահմանափակվելու միայն հիվանդության դեմ պայքարի համաշխարհային օրով, այլ կլինեն շարունակական, քանի որ իրազեկումը դրանց դեմ պայքարի ամենաառաջին եւ լավագույն միջոցն է»,— ընդգծեց Հ. Ղազինյանը։

Նրա տեղեկացմամբ, ՀՀ—ում վիրուսային հեպատիտների ախտորոշումը եւ բուժումն իրականացվում են միջազգային ուղեցույցների հիման վրա։ Բուժումը բավականին դժվարամատչելի է, մեկամսյա կուրսը կազմում է 1000—1200 ԱՄՆ դոլարին համարժեք գումար։ Մեկ հիվանդի բուժման համար պահանջվում է 16— 72 շաբաթ՝ կախված անհատական գործոններից։ Ի դեպ, դեղամիջոցների արժեքը գրեթե չի տարբերվում այլ երկրների գներից։ Դեռեւս հինգ տարի առաջ առողջապահության նախարարության կողմից ներդրվեց հումանիտար օգնություն ոչ դյուրամատչելի դեղորայքների համար, եւ ավելի քան երեք տասնյակ հիվանդներ անապահով խմբերից ստացան համապատասխան բուժում։ Ներկայումս նույնպես նախարարությունը քայլեր է ձեռնարկում սոցիալապես խոցելի խմբերի համար բուժումը հասու դարձնելու ուղղությամբ։

«Արմենիկում» կլինիկական կենտրոնի կլինիկական ծառայության ղեկավար, վարակաբան Վիոլետա Սարգսյանը նշեց, որ վիրուսային հեպատիտների կանխարգելման համար պետք է հաշվի առնել հատկապես ռիսկի խմբերի մարդկանց՝ թմրամոլներին, բուժանձնակազմին, մասնավորապես այն բուժաշխատողներին, ովքեր առնչվում են այդ խմբի հետ, ինչպես նաեւ վիրուսակիր կամ հիվանդ հղի կանանց, ովքեր կարող են հիվանդությունը փոխանցել երեխային։

«Արմենիկում» կլինիկական կենտրոնում կատարված կլինիկական հետազոտությունների արդյունքները փաստում են «Արմենիկումի» դրական ազդեցությունը ոչ միայն ՄԻԱՎ վարակակիրների վրա, այլեւ հեպատիտ Ց—ով հիվանդների։ Ներկայումս իրականացվում են լրացուցիչ հետազոտություններ հեպատիտ Ց—ի բուժման ժամանակ «Արմենիկումի» արդյունավետությունը ստուգելու համար։ Վ. Սարգսյանն ընդգծեց, որ առայսօր ոչ մի բացասական երեւույթ չի արձանագրվել, եւ այն դիտվում է բուժման այլընտրանք, սակայն դեռեւս չի փոխարինում հիմնական բուժման միջոցին։ Եթե հետազոտությունները ցույց տան, որ «Արմենիկումը» կարող է հանդիսանալ բուժման միջոց, ապա դա մեծ առաջընթաց կարձանագրի հիվանդության բուժման հարցում, քանի որ այն հիվանդներին տրվում է անվճար։

ՀՀ առողջապահության նախարարությունն իրականացնում է համապատասխան միջոցառումներ հետագայում վիրուսային հեպատիտների կանխարգելումն ու դրանց դեմ պայքարն առավել համակարգված եւ արդյունավետ դարձնելու նպատակով։
Լուսինե ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ