Երբեւէ ականատես եղե՞լ եք՝ որեւէ խանութում գնորդը խաղալիք գնելիս սերտիֆիկատ պահանջի։ Պատասխանը, համոզված ենք, բացասական է։ Հասարակության մեծ մասն անգամ չգիտի, որ այդ ոլորտում նման հասկացություն գոյություն ունի։

«Առաջին անգամ եմ լսում։ Սովորաբար այն խաղալիքն եմ գնում, որը երեխաս է ցանկանում։ Բայց սերտիֆիկատին վերաբերող հարցեր չեմ տալիս, չնայած չգիտեի էլ, որ նման բան գոյություն ունի»,—ասում է Անահիտը։ Սերտիֆիկատ պահանջելը նա այնքան էլ նպատակահարմար չի համարում։ Այսպես է մեկնաբանում. «Առածս խաղալիքն ամենաշատը 1000 կամ 2000 դրամ արժե։ Էդ գումարի համար ի՞նչ փաստաթուղթ պահանջեմ»։

«Սերտիֆիկատը ո՞րն է։ Հիմա որ խանութից պահանջեմ կներկայացնե՞ն»,—հակադարձ հարց է ուղղում տիկին Հասմիկը։ Թոռնիկի համար խաղալիք գնում է ոչ թե մտածելով նյութի բաղադրության, այլ այն մասին, թե դա քանի օր կդիմանա փոքրիկին։ Եւ քանի որ գիտի՝ մի քանի օրից երեխան դա կոտրելու է, որեւէ ֆիրմային խանութ չի գնում ու շատ գումար չի ծախսում։ Իսկ սովորական խանութներում կամ անցումներում վաճառվող խաղալիքերի որակից դժգոհում է. շատ անորակ են։ Մակնշման եւ խաղալիքների նյութի բաղադրության մասով էլ հետեւյալն է ասում. «Չէ, մակնշում—բան չեմ նայում։ Բաղադրությունն էլ պլաստմասսա է էլի»։

Մինչդեռ մասնագետները հորդորում են սերտիֆիկատի հետ միաժամանակ անպայման ուշադրություն դարձնել ապրանքի մակնշմանը։ Վերջերս ասուլիսի ժամանակ սպառողների ասոցիացիայի նախագահ Արմեն Պողոսյանն ասաց, որ այսօր խաղալիքների պատշաճ մակնշում չի կատարվում։ Եթե անգամ կա մակնշում, ապա օտար լեզուներով է. «Մանր դետալները չեն նշվում, պատշաճ մակնշումը հիմնականում օտար լեզվով է, սերտիֆիկատները բացակայում են բացառությամբ որոշ դեպքերի»։

Բայց սա դեռ չարյաց փոքրագույնն է։ Վերջին օրերին լրատվական դաշտը «ողողվեց» «Հայ կանայք հանուն առողջության եւ առողջ շրջակա միջավայրի» ՀԿ—ի՝ ոլորտում կատարած ուսումնասիրությունների արդյունքներով։
Այսպես, Երեւանի տարբեր տաղավարներից եւ խանութներից հետազոտության համար վերցվել է 68 խաղալիք։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ խաղալիքների 20 տոկոսը պարունակում է առնվազն մեկ ծանր մետաղ, որի խտությունը գերազանցում է սահմանային թույլատրելի խտությունը եւ խիստ վտանգավոր է երեխաների առողջության համար։ Մասնագետների հավաստմամբ, խաղալիքներում ամենահաճախ հանդիպողը կապարի բարձր պարունակությունն է, սակայն հանդիպել են նաեւ այնպիսի վտանգավոր տարրեր, ինչպիսիք են մկնդեղը, ծարիրը, կապարը, սնդիկը, քրոմն ու կադմիումը։

Մանկաբույժ Նոնա Եղոյանին դեռ չի հանդիպել խաղալիքներից թունավորման դեպք։ Բայց վստահեցնում է, որ տոքսիկ նյութերի մեծ քանակությունը կարող է առաջացնել լյարդի, երիկամի ախատահարում, անգամ մահվան կարող է հանգեցնել. «Այդ նյութերը հիմնականում լյարդն են ախտահարում, այնուհետեւ սկսվում է բազմաօրգանային ախտահարում»։

Շատերը կմտածեն, որ ավելի լավ է շատ վճարել ու մեկը գնել եւ առողջ մանուկ մեծացնել, քան նույն գումարով՝ մի քանի չինական խաղալիք ձեռք բերել, եւ մշտապես մտածել՝ երեխան առո՞ղջ է, թե՞ ոչ։ Բայց այս հարցում պետք է հենց երեխային դիմել։ Ըստ հոգեբանի՝ երեխան նոր խաղալիքի պահանջ զգում է այնքանով, որքանով սպառում է հետաքրքրությունը, եւ երբ ամբողջական ինֆորմացիա է ստանում։ Թեեւ, ընդգծում է, որ դա պայմանավորված է երեխայի առանձնահատկությամբ։ «Կան երեխաներ, ովքեր ավելի շատ են նույն խաղալիքի վրա կենտրոնանում։ Կան այնպիսիները, որոնք դրանով հետաքրքրվում են, ասենք, օրինակ, երկու րոպե ու նորն են ցանկանում»,—բացատրում է հոգեբան Լիլյա Անթառանյանը։

Մասնագետների հավաստմամբ, խաղալիքն առաջացել է մարդկության պատմության ընթացքում՝ որպես կյանքին նախապատրաստվելու միջոց։ Դրանցով երեխան սովորում է հովանավորել, ցավակցել, խնամել, ծանոթանալ եւ ուսումնասիրել շրջակա միջավայրը։ Հետեւաբար դրա համար նրան անընդհատ նոր միջոց, իսկ այս դեպքում՝ խաղալիք է հարկավոր։ Ուստի ոլորտի վերահսկողությունը պետք է բերի նրան, որ հասարակության հիմնական մասի գրպանին համապատասանող խաղալիքները համապատասխանեն նաեւ անհրաժեշտ չափանիշներին։ Եվ եթե վերոհիշյալ հետազոտության արդյունքները չփոխվեն, երեխան շրջակա միջավայրին ծանոթանալուց առաջ նախ «կուսումնասիրի» մանկական հիվանդանոցներն ու բժիշկներին։

«Panorama.am»—ի թղթակցի հետ զրույցում ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության շուկայի վերահսկողության պետական տեսչության պետ Լեւոն Խալիկյանն ասել է, որ տեսչությունում առավել քան ուշադիր են խնդրի նկատմամբ, եւ իրենք հաճախ են իրականացնում ստուգումներ այս ուղղությամբ. «Խաղալիքների ստուգման առումով մեր տեսչությունը կատարում է հսկայական աշխատանք։ Մենք ոչ միայն ստուգումներով ենք սահմանափակվում, այլեւ կիրառվում են տուգանքներ՝ նվազագույն աշխատավարձի երեք հարյուրապատիկի չափից մինչեւ վաճառքի կասեցում»։ Նա խորհուրդ է տալիս անպայման պահանջել սերտիֆիկատը։ Եվ եթե տվյալ խանութը չունի սերտիֆիկատ, ապա ձեռք չբերել ապրանքը։ «Մենք անդադար աշխատում ենք այդ ուղղությամբ, բայց սպառողն էլ պետք է տեր կանգնի իր իրավունքին, եթե միասին չպայքարենք, ապա մեր ամբողջ աշխատանքն անօգուտ կլինի»։

Հայաստան մեծամասամբ խաղալիքները ներկրվում են Չինաստանից, որը հայտնի է նաեւ իր անորակ ապրանքնեով։ Լ. Խալիկյանը հայտնել է, որ ներկրված բոլոր խաղալիքները տարվում են լաբորատորիա փորձաքննության։ Նրա խոսքերով էլ մինչեւ օրս որեւէ վտանգավոր բան չի եղել, որեւէ դեպք չի գրանցվել։ «Մենք այս հարցում շատ խիստ ենք եւ թույլ չենք տա, որ մեր երեխաներին վտանգ սպառնա։ Խաղալիքի գինը կապ չունի, թեկուզ այն արժե 1000 դրամ, բայց չպետք է կյանքի եւ առողջության համար վտանգավոր լինի։ Պետք է հասնենք այն վիճակին, որ ծնողը տվյալ խաղալիքի համար ամենամատչելի գինը վճարելով՝ հանգիստ լինի, որ այն անվտանգ է եւ համապատասխանում է բոլոր չափանիշներին»,— ասել է շուկայի վերահսկողության պետական տեսչության պետը։

Նրա տվյալներով, տեսչության ստուգումների արդյունքում արդեն 70% տնտեսավարող սուբյեկտների մոտ առկա է սերտիֆիկատ։ Աշխատանքները շարունակվում են։ Իսկ արդյունքներն առաջիկայում ավելի շոշափելի կլինեն։
Նա կոչ է անում այս եւ նման այլ բազմապիսի խախտումների դեպքում զանգահարել տեսչությունում գործող թեժ գծին՝ 23–56–00 հեռախոսահամարով։ «Իրավունքների ամենալավ պաշտպանը հենց սպառողն է։ Եթե նա տեղեկացված է, ուրեմն պաշտպանված է։ Երեխաներից թանկ բան այս աշխարհում չկա, ուրեմն ձեր երեխաների համար խաղալիք գնելուց շատ ավելի զգոն եղեք եւ տեր կանգնեք ձեր իրավունքներին»,–կոչ է արել Խալիկյանը։

Թամարա ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ