«Թող Աստված օրհնի նրան, ով սովորույթ չի դարձրել ափիոնի օգտագործումը» (Ամիրդովլաթ Ամասիացի, 1478 թվական)։ Բնական միացություններից հաճույք ստանալու, տագնապը մեղմացնելու եւ սեփական գիտակցության մեջ այլ փոփոխություններ տեսնելու նպատակով հնում էլ կիրառել են ափիոնը։ Դա մարդիկ սերնդեսերունդ ծամել, ծխել կամ շնչառել են։ Կանեփի (մարիխուանայի հումքը) վերին ծաղկած մասերը հոգեխթանիչ ազդեցության համար օգտագործվում են շուրջ 6000 տարի։

2012թ. դեկտեմբերի 31—ի դրությամբ, ըստ ՀՀ թմրամիջոցների վերաբերյալ ազգային զեկույցի, հանրապետության նարկոլոգիական ծառայությունների կողմից թմրամիջոցների գործածման հետ կապված հաշվառված անձանց քանակը 4332 է։ Հաշվառված անձանց մեջ գերակշռում են 28—49 տարեկանները։
Նարկոլոգիական կլինիկայի ղեկավար Պետրոս Սեմերջյանը վերջերս միջոցառման ժամանակ ասաց, որ ավելի շատ 28—49 տարեկաններն են հաշվառված, որովհետեւ այդ շրջանում անձն անդրադառնում է առողջական խնդիրներին ու դիմում բուժման նպատակով։ Սակայն դա չի նշանակում, որ երիտասարդ տարիքում չեն օգտագործում։ Նրանց 99 տոկոսը թմրամիջոցների չարաշահումը սկսել է երիտասարդ տարիքում։ Առաջին անգամ թմրամիջոց օգտագործողների մոտավորապես 7 տոկոսը դառնում է թմրամոլ։

Հոգեբան Լիլյա Անթառանյանի խոսքերով, կախվածության մեջ կարող է ընկնել որոշակի բացեր ունեցող՝ ջերմության, ուշադրության, սիրո պակաս ունեցող, կամ մեծ սթրես ապրած մարդը։ «Այդօրինակ մարդիկ սահմանային գոտում են գտնվում։ Ինչ—որ առումով կախվածությունը պայմանավորված է նաեւ տվյալ անձի բնույթից։ Սակայն հոգեբանական առողջ վիճակ ունեցող մարդկանց համար էլ երբեմն մեկ անգամ օգտագործումը կարող է ճակատագրական լինել, որովհետեւ եթե դու այդ պահին գտնվում ես առողջ հոգեվիճակում, դա չի նշանակում, որ քո կյանքում երբեւէ խնդիրներ չես ունենալու, որոնց «լուծման» ժամանակ փորձելու ես դիմել դրանց «օգնությանը» ու հայտնվես կախվածության մեջ»,–ասաց նա։

Երիտասարդների շրջանում ապօրինի թմրամիջոների գործածման վերաբերյալ հետազոտության ընթացքում պարզվել է, որ համեմատած եվրոպական երկրների հետ, հայաստանյան դպրոցական տարիքի դեռահասների շրջանում ապօրինի թմրամիջոցների օգտագործման ցուցանիշն անհամեմատ ցածր է։ Բոլոր հիմնական ցուցանիշները եղել են միջինից ցածր։ Դրա շնորհիվ Հայաստանը դասվել է դպրոցական տարիքի դեռահասների շրջանում ապօրինի թմրամիջոցների օգտագործման առավել ցածր տարածվածությամբ երկրների շարքին։

Հանրապետության հանրակրթական դպրոցներում կատարված ուսումնասիրության արդյուքների համաձայն՝ 15 տարեկան հարցված տղաների 7 տոկոսը երբեւէ գործածել են կաննաբինոիդային խմբի թմրամիջոց, իսկ 4 տոկոսը՝ հարցմանը նախորդած 30 օրվա ընթացքում։ Նույն տարիքային խմբի աղջիկների հարցման արդյունքների համաձայն՝ կաննաբինոիդային խմբի թմրամիջոցների գործածման դեպք չի արձանագրվել։

Ի տարբերություն դրա՝ խիստ մտահոգիչ են ալկոհոլի գործածմանը վերաբերող արդյունքները։ Այսպես, 11 տարեկանների շրջանում շաբաթական գոնե մեկ անգամ ալկոհոլ գործածում են հարցված տղաների 21 տոկոսը եւ աղջիկների 7 տոկոսը, 13 տարեկանների շրջանում, համապատասխանաբար, 20 տոկոսը եւ 7 տոկոսը։ Իսկ 15 տարեկանների շրջանում հարցված տղաների 27 տոկոսը եւ աղջիկների 11 տոկոսը նշել են, որ շաբաթական գոնե մեկ անգամ օգտագործում են ալկոհոլային խմիչքներ։

Բայց եթե ալկոհոլային խմիչքներ ձեռք բերելն անչափահասների համար մեծ բարդություն չի ներկայացնում, ապա թմրանյութների պարագայում հարցն այլ է։ Սրանց դեպքում էլ թմրանյութերի տեսակներ կան, որոնք, ասենք, օրինակ՝ օղուց ավելի մատչելի են գնի առումով։ Հանրապետության «սեւ» շուկայում թմրամիջոցների գները, ըստ ազգային զեկույցի տվյալների, այսպիսին են. ամենաէժանը տրամադոլն է, որի 10 հաբն արժե 13 ԱՄՆ դոլար, իսկ ամենաթանկը կոկաինն է։ Դրա մեկ գրամն էլ 250—300 ԱՄՆ դոլար է։

Ըստ ոստիկանության կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարի գլխավոր վարչության 2013 թ. 6 ամիսների ընթացքում հանրապետությունում թմրամոլության եւ թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ տարվող պայքարի վիճակի մասին ամփոփ տեղեկատվության, ՄԱԿ—ի 2011թ. «Թմրամիջոցների մասին համաշխարհային զեկույցը» լավագույնս արտացոլում է թմրամիջոցների, հոգեմետ նյութերի եւ դրանց պրեկուրսորների ապօրինի շրջանառության համաշխարհային շարժը։ Ըստ այդ զեկույցի՝ 2010թ. ընթացքում երկրագնդի 15—64 տարեկան բնակչության մոտ 3.5% — 5.7% կամ 155—ից 250 միլիոն մարդ գոնե մեկ անգամ օգտագործել է արգելված թմրամիջոց։ Կանեփ (կանաբիս) օգտագործել է 156.2 մլն մարդ, ամֆետամինային հոգեխթանիչներ՝ 37.9 մլն մարդ, ափիոնային թմրամիջոցներ՝ 15.2 մլն մարդ, կոկաին՝ 13.3 մլն մարդ։ Թմրամիջոցների չարաշահման հետեւանքով տարեկան մահանում է 7.3 մլն մարդ։

Իսկ դրանց ապօրինի շրջանառությունից ստացված տարեկան եկամուտը կազմում է 200 մլրդ դոլար։

Աշխարհում քրեական հանցագործությունների կեսից ավելին կատարվում են թմրամիջոցների ազդեցության տակ։

Ինչպես նշված է նույն ամփոփագրում, չնայած համաշխարհային հանրության կողմից ձեռնարկվող միջոցառումներին, թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ տարվող պայքարի արդյունավետությունն առ այսօր դեռ բարձր չէ։ Թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության հակազդումը՝ կապված տարբեր երկրների ակտիվ քաղաքական, տնտեսական, մշակութային ինտեգրացման հետ, մեկ երկրի, առավել եւս մեկ ծառայության շրջանակներում հնարավոր չէ լուծել։ Դրա դեմ պայքարելու համար անհրաժեշտ է բոլոր երկրների եւ շահագրգիռ ծառայությունների բազմակողմանի համագործակցություն։

2013թ. 6 ամիսների ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանության ստորաբաժանումները համագործակցելով շահագրգիռ գերատեսչությունների հետ՝ թմրամիջոցների, հոգեմետ նյութերի եւ դրանց պրեկուրսորների ապօրինի շրջանառության դեմ տարվող պայքարի ուղղությամբ ձեռնարկված օպերատիվ—հետախուզական միջոցառումների շնորհիվ հայտնաբերել են 593 հանցագործության դեպք, նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի 575 դեպքի փոխարեն։ Գրանցվել է աճ 18 դեպքով կամ 3.1 տոկոսով։

Թ. ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ