Վիրավորանքն ագրեսիա է, որը ցավ է պատճառում ոչ այնքան վիրավորողին, որքան նրան, ում վիրավորել են: Իսկ վիրավորանքի զգացումը մեր հոգեկան ներաշխարհի պաշտպանական ռեակցիան է, չնախատեսված դժվարությունների հադեպ:

Հոգեբանների կարծիքով` վիրավորվելու ունակությունը երևան է գալիս մանկուց` մեզ ուղեկցելով ամբողջ կյանքում: Այն բնական հույզ է, և արտահայտվում է, երբ տեղի է ունենում մեզ համար տհաճ ինչ-որ բան: Հետաքրքիր է, ինչու է որոշ մարդկանց վիրավորվելը դժվար, իսկ մյուսներինը` հեշտ: Վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ վիրավորվածության զգացում պարբերաբար ունենում են բոլորը, պարզապես ոմանք առավել նեղացկոտ են, ոմանք` նվազ: Տարբեր մարդկանց մոտ «ցավոտ» տեղերի քանակը տարբեր է, ոմանց մոտ դրանք շատ են, և վառ են արտահայտված, իսկ մյուսների մոտ քիչ են` և թաքնված: Մարդուն կարելի է շատ հեշտ վիրավորել, անգիտակցաբար դիպչելով նրա ցավոտ տեղին: Մյուս կողմից, նա, ով թվում է, թե նեղացկոտ չէ, իրականում կարող է և այդպիսին չլինել: Ուղղակի սովոր է ողջ վիրավորանքը կուտակել հոգու խորքում` երբեմն անգամ ինքն իրեն այդ մասին չխոստովանելով:

Վիրավորանքների հիմնական պատճառները

Գոյություն ունի շրջապատի հանդեպ վիրավորանք առաջացնող երեք պատճառ:
Առաջինը մանիպուլացիան է, երբ մարդ գիտակցաբար քիթը կախում է, դիմացինի մոտ մեղքի զգացում առաջացնելու նպատակով: Այդպես շատ հաճախ վարվում են թույլ սեռի ներկայացուցիչները, երբ կամենում են իրենց ուզածին հասնել:

Երկրոդ պատճառը ներելու անկարողությունն է: Ցավոք, հենց սա է վիարավորանքների մեծամասնության առիթ հանդիսանում:

Երրորդ պատճառը չարդարացված սպասումներն են: Օրինակ, մարդ հույս ունի, որ դժվար իրավիճակներում ընկերները օգնություն կառաջարկեն առանց իր խնդրանքի, իսկ նրանք չեն առաջարկում: Այստեղից էլ ծնվում է վիրավորանքը:

Մարդիկ նեղացկոտ են դառնում հիմնականում սթրեսի, դեպրեսիայի, մտերիմերի հետ վիճաբանության ժամանակ: Սովորաբար առավել նեղացկոտ են լուրջ հիվանդություն ունեցող մարդիկ, նրանք շատ հաճախ նեղանում են ոչ միայն մտերիմներից, այլև ողջ աշխարհից: Այս զգացողությունը հիմնականում բնորոշ է տարեցներին և ծանր հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց: Հաճախ ամեն ինչից վիրավորվում են այն մարդիկ, ովքեր իրենց չափից ավել են խղճում ու սիրում: Նրանց կարող են վշտացնել իրենց հասցեին ասված անգամ ամենաչնչին կատակներն ու դիտողությունները:
Նեղացկոտությունից հնարավոր չէ ամբողջովին ազատվել, բայց վերահսկել այդ հույզը, կարող ենք, չնայած, որ հոգու խորքում կշարունակենք մեզ խոցված զգալ… եթե դա չլիներ, մարդիկ կվերածվեին անզգա էակների:

Հոգեբանության մեջ «նեղացկոտություն» հասկացությունը գոյություն ունի նաև որպես ամենքից ու ամեն ինչից մշտապես վիրավորվելու հակում: Եվ այս նեղացկոտությունից անպայման պետք է ազատվել: Որովհետև այն արդեն ոչ այնքան զգացում է, որքան բնավորության բացասական գիծ, անցանկալի տրամադրվածություն: Հոգեբանները պնդում են, որ նեղացկոտությունը մեր մանկական էգոյի արտահայտումն է: Անգամ եթե մարդը 40, 50 կամ 60 տարեկան է, հոգու խորքում նա կարող է իրեն զգալ որպես վախեցած փոքրիկ կամ ըմբոստ դեռահաս: Յուրաքանչյուր հասուն մարդու մեջ միշտ երեխա է ապրում, որը կարող է լինել կամ ուրախ ու երջանիկ, կամ նեղացկոտ ու միայնակ: Բարեբախտաբար, մենք երբեք չենք կարողանա ազատվել մեր հոգում եղած այդ երեխայից: Պետք է ուղղակի ստեղծել պայմաններ, որոնցում նրան հաճելի և հարմարավետ կլինի ապրել: Սակայն բացի երեխայից, որն առկա է մեր ենթագիտակցությունում, գիտակցական մակարդակում մեր մեջ պետք է ապրի հասուն մարդը, որը կկառավարի մեր զգացմունքներն ու կյանքն ընդհանրապես:

Հասուն մարդը հույզերի թռուցիկ պոռթկումից հետո կարող է հանգիստ և ողջամտորեն շարունակել զրույցը, չվիրավորվելով զրուցակցի խոսքերից և հանգիստ պատմել իր զգացողությունների մասին:

Մենք հաճախ իրար վիրավորում ենք, նույնիակ չենք ցանկանում լսել միմյանց, այլ լսում ենք միայն մեզ` մեր ներսում «վիրավորված երեխային»: Բայց եթե հարգում եք զրուցակցին, և իրոք ցանկանում եք լավ հարաբերություններ պահպանել նրա հետ, ապա անհրաժեշտ է պարզաբանել ստեղծված տհաճ իրավիճակը` անգամ եթե դրա քննարկումը ցավ է պատճառում: Վիրավորանքներն ու նեղացկոտությունը հաղթահարելու ունակություն ձեռք բերելու համար պետք է առաջին հերթին սովորել ճիշտ արտահայտել սեփական զգացմունքները:

Հոգեբանության մեջ գոյություն ունի նաև «հոգեկան վիրավորանք» հասկացությունը: Դա այնպիսի վիրավորանք է, որը երբեք չի անցնում, և մարդը մշտապես ինչ-որ բանից նեղացած է: Ինչպես արդեն ասվեց, վիրավորվելու հակվածությունը ի հայտ է գալիս մանուկ հասակում, քանի որ «քիթիկը կախած» երեխային ծնողներն ավելի շուտ են ուշադրություն դարձնում, քան հանգիստ ու գոհ երեխային: Փոքրիկը շատ շուտ հասկանում է, որ լսված լինելու և ուշադրության արժանանալու համար պետք է ձևացնել, թե նեղացած է: Հոգեկան նեղացկոտությամբ մարդկանց մոտ դեռևս մանկուց ձևավորվում է մշտապես «ճնշված և վիրավորված» վիճակի սովորությունը: Արդեն մեծահասակ տարիքում նման մարդը սկսում է մանիպուլյացիայի ենթարկել շրջապատողներին` նրանց մոտ մեղքի զգացում առաջացնելով: Հոգեկան նեղացկոտությունից ազատվելը բավական բարդ է: Դա արդեն բնավորության գիծ է, նրա կյանքի մի մասը:

Ինչ հետևանքներ կարող են թողնել հաճախակի վիրավորանքները

Եթե մարդ չզբաղվի ինքնազարգացմամբ և շարունակի վիրավորվել ամեն ինչից անխտիր, դա կարող է ոչ միայն շատ հիվանդությունների պատճառ դառնալ, այլև հանգեցնել ընկերների կորստի և ընտանիքում մշտական տարաձայնությունների, մինչև անգամ` ամուսնալուծման: Զուր չէ, որ Ավետարանը գոռոզությունն անվանում է ամենածանր մեղքերից մեկը, չէ որ հենց գոռոզության պատճառով է մարդն ամենից հաճախ վիրավորվում: Հոգին կրծող չներված վիրավորանքի պատճառով մարդը կարող է երկար ժամանակ զբաղվել հիմնականում իրեն վիրավորողից վրեժ լուծելու փորձերով` դրա համար զանազան ծրագրեր հորինելով: Նրա բոլոր մտքերը տարված կլինեն դրանով, իսկ այդ ընթացքում իր սեփական կյանքը կողքով կանցնի: Իսկ երբ վերջապես հասկանա, դա կարող է չափազանց ուշ լինել:

Հոգում մշտապես վիրավորանք կրողի մոտ աստիճանաբար ձևավորվում է ամեն ինչի հանդեպ անբավարարվածություն, նա չի նկատում կյանքի հմայքն ու գույները, բացասական զգացումները գնալով խորացնում են դյուրագռգռությունը, շրջապատի հանդեպ զայրույթը, նյարդայնությունը, մշտական սթրեսային վիճակը, ի վերջո, պատկերավոր ասած, ավերում նրա անձն ու էությունը:

Ձգտեցեք հնարավորինս հեռու մնալ վիրավորվածության նեղ և հալածող զգացումից, նեղացկոտությունը փոխարինեք ներման բարձր զգացումով, եթե իհարկե աններելի վիրավորանքի չեն ենթարկել ձեզ: Մի շտապեք եզրահանգում կատարել, ժամանակ խնդրեք ինքներդ ձեզնից` մտածելու, ստուգելու` արդյոք աններելի էր այն…