Թե այս պահին տուբերկուլյոզով հիվանդ քանի մարդ է կարդում այս տողերը՝ չգիտենք, միայն գիտենք, որ նրանք պարտավոր են ախտանշանների հայտնաբերման դեպքում անմիջապես դիմել առողջապահական հաստատություն՝ դրանով կանխելով վարակի տարածումն ու ցուցանիշների բարձրացումը։ Ներկայումս դրանց նվազում է նկատվում՝ շնորհիվ մի շարք միջոցառումների։

Աշխարհում միջոցառումները մեկնարկեցին այն բանից հետո, երբ 1882 թվականի մարտի 24—ին գերմանացի մանրէաբան Ռոբերտ Կոխը հայտարարեց տուբերկուլյոզի հարուցչի հայտնաբերման մասին։ Դրանից 111 տարի անց՝ 1993 թվականից ի վեր, մարտի 24—ը ողջ աշխարհում նշվում է որպես Տուբերկուլոզի դեմ պայքարի համաշխարհային օր։ «Տուբերկուլոզի դեմ պայքարի 2007—2015 թվականների ազգային ծրագրի» շրջանակներում ՀՀ առողջապահության նախարարության կողմից իրականացված միջոցառումների արդյունքում վերջին տարիներին Հայաստանում արձանագրվել է տուբերկուլյոզի համաճարակաբանական իրավիճակի բարելավում։

Երեկ հրավիրված ասուլիսի ժամանակ «Տուբերկուլյոզի դեմ պայքարի ազգային գրասենյակ» ՊՈԱԿ—ի տնօրեն Արմեն Հայրապետյանը տեղեկացրեց, որ 2013 թվականին Հայաստանի Հանրապետությունում արձանագրվել է տուբերկուլյոզի 1055 նոր դեպք (2012 թվականին՝ 1125, 2011 թվականին՝ 1247)։ 2013 թվականին հիվանդացության ցուցանիշը կազմել է 36.7՝ յուրաքանչյուր 100,000 բնակչի հաշվով։ 2013 թվականին տուբերկուլյոզի հետեւանքով մահացել է 49 մարդ։ Մահացության ցուցանիշը 2013 թվականին կազմել է 1.6՝ յուրաքանչյուր 100,000 բնակչի հաշվով (2012 թվականին այն կազմել է 2)։ Նոր դեպքերից 67—ը 0—17 տարեկան երեխաներ են, որը նոր դեպքերի 6.3 տոկոսն է։ 0—17 տարեկան տուբերկուլյոզով հիվանդ երեխաների 37.3 տոկոսի մոտ թոքային տուբերկուլյոզ է, իսկ 62,7 տոկոսի մոտ՝ արտաթոքային։ 0—17 տարեկանների շրջանում հիվանդացությունը կազմել է 9.6։

Այս տարիքային խմբում մահվան դեպքեր չեն արձանագրվել։ Ընդ որում, աշխատունակ 15—54 տարիքային խմբերին բաժին է ընկնում դեպքերի 69.4 տոկոսը։ Ազատազրկման վայրերում 2013 թվականի ընթացքում արձանագրվել է 27 տուբերկուլյոզի դեպք։ Դրանից 18—ը առաջնակի թոքային դեպք է, որից 22.2 տոկոսը՝ մանրէազատող։ 2013թ. տուբերկուլյոզի հետեւանքով ազատազրկման վայրերում մահացել է 1 մարդ։

Այս տարվա մարտի 1—ի դրությամբ դեղորայքակայուն տուբերկուլյոզով 261 հիվանդ գտնվում է բուժման մեջ։ Պետության, ինչպես նաեւ տուբերկուլոզի, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ—ի եւ մալարիայի դեմ պայքարի «Գլոբալ» հիմնադրամի կողմից տուբերկուլյոզի դեմ պայքարին ուղղված ֆինանսավորման շնորհիվ ներկայումս հանրապետությունում առկա են տուբերկուլյոզի ախտորոշման եւ բուժման համար պահանջվող բոլոր անհրաժեշտ ժամանակակից սարքավորումները, լաբորատոր ախտորոշման պարագաները, հակատուբերկուլյոզային եւ կողմնակի ազդեցության, ինչպես նաեւ նոր սերնդի հակատուբերկուլյոզային դեղերը։
«Գլոբալ» հիմնադրամի ծրագրերի համակարգող խմբի ղեկավար Հասմիկ Հարությունյանը տեղեկացրեց, որ վերջին տարիներին ՀՀ ԱՆ—ի կողմից նկատվել է տուբերկուլոզի դեմ պայքարին ուղղված ծրագրերի կատարողականի մակարդակի բարձրացում։

«Տուբերկուլյոզի դեմ պայքարի ներկա դրամաշնորհային ծրագրի արժեքն է 8 միլիոն եվրո։ Ծրագիրը, սակայն, գտնվում է վերջին փուլում։ 2014թ. դրամաշնորհային ծրագրի իրականացման վերջին տարին է։ Բայց Հայաստանը գտնվում է նոր դրամաշնորհ ստանալու ենթակա երկրների ցանկում։ Հայաստանին հատկացված է եւս լրացուցիչ 8 մլն 500 հազար ԱՄՆ դոլարին համարժեք ֆինանսավորում՝ 2015—2017թթ. շրջանի համար ՀՀ—ին աջակցելու նպատակով»,– նշեց Հարությունյանը։ Ըստ նրա, պետք է ակտիվացնել տուբերկուլյոզի չհայտնաբերված դեպքերի բացահայտումը։

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հետ իրենց կոչն ուղղված է հենց չհայտնաբերված դեպքերի բացահայտմանը, քանի որ տարեկան չհայտնաբերված դեպքերն աշխարհում հասնում են 3 միլիոնի՝ տարբեր պատճառներից ելնելով, որոնց թվում են առողջապահության ծառայությունների անհասանելիությունը։

Տուբերկուլյոզի դեմ պայքարի համաշխարհային օրվա այս տարվա կարգախոսն է «Համախմբել ջանքերը մինչեւ 2050 թվականը տուբերկուլյոզը վերացնելու համար»։ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության այս կարգախոսը արտահայտում է տուբերկուլյոզից ազատ աշխարհ եւ տուբերկուլյոզից զրո մահվան դեպք ունենալու գաղափարը։

«Կարծում եմ՝ տուբերկուլյոզը կվերացվի, եւ հիվանդներ այլեւս չենք ունենա»,–հայտնեց Արմեն Հայրապետյանը։

Թամարա ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ