Մենք այլեւս ծխախոտի անվտանգության նոր կանոնակարգ ունենք։ Հինը՝ 2005թ. ընդունածը, գործադիրը ուժը կորցրած է ճանաչել։ Հինը գրեթե ամբողջությամբ լրամշակվել է՝ ներառելով նաեւ Եվրամիության կանոնակարգում ընդգրկված մի շարք պահանջներ։ Մասնավորապես տեխնիկական կանոնակարգի նախագծի ծխախոտային արտադրատեսակների ֆիզիկաքիմիական ցուցանիշներում ներառված է ֆիլտրով սիգարետների ծխում ածխածնի օքսիդի առավելագույն պարունակությունը սահմանող ցուցանիշը։ Միաժամանակ, ծխախոտային արտադրատեսակների ծխախոտի տուփի վրա մակնշվող հիմնական եւ լրացուցիչ նախազգուշացման տեքստերի հետ կապված եւս կատարվել են մի շարք փոփոխություններ, որոնք լիովին համահունչ են ու համապատասխանում են ԵԽ պահանջներին։

Տարբեր երկրներում ծխելու դեմ տարբեր ձեւերով են պայքարում։ Արդյունավետ է այդ պայքարը, թե ոչ, գնահատականներն էլ տարբեր են։ Մեր երկրում, օրինակ, բժիշկներ կան, որ հիվանդին արգելում են ծխել, բայց իրենք ծխում են։ Առիթով իմ կողմից շատ հարգված, հետխորհրդային երկրներում ճանաչում ունեցող բժիշկներից մեկին հարցրի.

—Հիմա ծխելը իրո՞ք վտանգավոր է։
— Քեզ համար ես հարցնու՞մ,—ասաց։
— Այո՛,—անկեղծացա։
— Դու հեչ, ծխող չես, թիթիզացող ես,—կատակեց։
— Պապիս հորեղբոր թոռը իմ աչքի առաջ ամբողջ կյանքը ծխել է իր ձեռքով աճեցրած թութունը՝ գազետի (իր լեզվով ասած) մեջ փաթաթած,—զրույցը շարունակել եմ ուզում։
— Ինչի՞ց է մահացել, — անթաքույց հետաքրքրվում է բժիշկը։
— Դե, մեծացել էր, ժամանակը եկել էր՝ մեռավ,—ուղիղ բժշկի աչքերին եմ նայում։
— Ուրեմն, լավ թութուն է ծխել,—ծիծաղում է։

Մեր զրույցը շարունակվում է՝ վերհանելով ծխախոտի գոյության ամբողջ վտանգավորությունը, հետեւանքները, վնասները։ Մտահոգվեցի՝ որոշելով սուրճի հետ օրական 1—2 անգամ ծխելիքս դեն շպրտել։

Շատերն են բժիշկների խորհրդով հրաժարվել ծխելուց, եթե իհարկե բժիշկները կարողանում են նշանակետին խփել։ Շատերը հրաժարվում են ծխելու դեմ արվող գովազդային պաստառները դիտելուց հետո։ Շատերն էլ ականջ չեն դնում ոչ մի հորդորի։ Եվրոպական շատ երկրներում ծխելու դեմ պայքարին հաջորդում է հարկային քաղաքականությունը։ Այսինքն՝ այնպես են անում, որ ծխախոտը թանկանա, եւ ծխողը գերադասի հրաժարվել գլանակից։ Պայքարի գնային եղանակից զատ կա նաեւ ոչ գնային եղանակը. այն է՝ ծխախոտը անչափահասին չեն վաճառում եւ տեսանելի վայրերում չեն դնում։

Կամ՝ պաստառների միջոցով լայածավալ քարոզչություն են սկսում, որտեղ ի ցույց է դրվում, թե ինչ վիճակում են հայտնվում ծխող մարդու թոքերը, սիրտը, երիկամները եւն։ Կամ՝ ինչպես է թառամում ծխող կնոջ մաշկը, դեղնում ատամները։ Այս ամենով հանդերձ՝ ծխելը ոչ աշխարհից եւ ոչ էլ մեր երկրից չի վերանում։ Թեեւ ծխախոտը մեր երկրում հիմա էժան չէ։ Նույնը՝ աշխարհում։ Բացի այդ՝ ծխախոտագործությունը ե՛ւ աշխարհում, ե՛ւ մեր երկրում աշխատատեղեր է ապահովում, ու գուցե այդ պատճառով ոչ մի երկիր դրանից չի հրաժարվում։

Մի խոսքով, քանի դեռ աշխարհը ծխում է, ծխախոտի անվտանգության տեխնիկական կանոնակարգերը կմշակվեն, կթարմացվեն, կլրացվեն՝ փորձելով գոնե հնարավորինս մեղմել սեփական եւ շրջապատի առողջության հետ կապված ռիսկերը։ Ի՞նչ է ասում տեխնիկական անվտանգության մեր կանոնակարգը։

Նախ ասենք, որ մեր կանոնակարգը տարածվում է արտաքին տնտեսական գործունեության ապրանքային անվանացանկի ծածկագրերին համապատասխան հետեւյալ ծխախոտային հումքի (ծխախոտահումք) եւ ծխախոտային արտադրատեսակների վրա. առաջինը ծխախոտահումքն է, ծխախոտահումքի մնացուկները, երկրորդը՝ սիգարները, կտրած ծայրերով սիգարները, սիգարիլլաները եւ սիգարետները՝ ծխախոտահումքից կամ դրա փոխարինիչներից։

Եվ երրորդը՝ արդյունաբերական պատրաստման այլ ծխախոտն է եւ ծխախոտի արդյունաբերական փոխարինիչները, «հոմոգենացված» կամ «վերականգնված» ծխախոտը, ծխախոտի լուծամզվածքները եւ բնահյութերը։ Հստակեցնենք, որ կանոնակարգը չի տարածվում ծխախոտահումքի արդյունաբերական փոխարինիչների եւ ամբողջությամբ դրանցից պատրաստված ծխախոտային արտադրատեսակների, դեղային սիգարետների, «վերականգնված» ծխախոտի, ծամախոտի, քթախոտի, ծխախոտի լուծամզուքների եւ էսենցիաների վրա։ Որպեսզի հասկանալի դառնա, պարզաբանենք, որ ծխախոտահումքի արդյունաբերական փոխարինիչը ծխելու համար նախատեսված բույսերի խառնուրդն է, որը չի պարունակում ծխախոտաբույսեր։

Գործադիրի հավանությանն արժանացած փաստաթուղթը հուշում է, որ արտադրողը կամ մեր երկրում նրա լիազոր ներկայացուցիչը պետք է կիրառի անհրաժեշտ միջոցներ, որպեսզի երաշխավորի, որ շրջանառության մեջ դրվող ծխախոտահումքը եւ ծխախոտային արտադրատեսակները մեր կանոնակարգի պահանջներին համապատասխան են, մարդու կյանքի եւ առողջության համար վտանգի աղբյուր չեն եւ անվտանգության վերաբերյալ սպառողներին թյուրիմացության մեջ գցող գործոններ չեն պարունակում։ Արտադրանքի շրջանառության դուրս բերումը, այդ թվում՝ իրացումն առանց համապատասխանության գնահատման եւ համապատասխանության ազգային նշանի կարգելվի։

Հետաքրքիր է իմանալ, թե անվտանգության ինչ պահանջներ են առաջադրվում։ Ըստ էկոնոմիկայի նախարարության, ներկայացվում են, օրինակ, ֆիզիկաքիմիական ցուցանիշները, թե ինչքան պիտի լինի արտադրանքում խոնավության տոկոսը, հողով եւ ավազով աղտոտվածությունը։ Կամ՝ ֆիզիկամեխանիկական ցուցանիշների ժամանակ հաշվի կառնվեն նիկոտինի, խեժի, նաեւ՝ ածխածնի օքսիդի առավելագույն պարունակությունները։

Օրինակ՝ նիկոտինի առավելագույն պարունակությունը մեկ սիգարետի (ֆիլտրով եւ առանց ֆիլտրի) ծխում չպետք է գերազանցի 1 մգ—ն։ Իսկ խեժին ու ածխածնի օքսիդին տրվող առավելագույն պարունակության նորման 10 մգ—ն է սիգարետում։ Խոնավության տոկոսային նորման էլ է որոշված. սիգարում եւ սիգարիլլայում այն 10—14 է, ծխագլանակում՝ 11—15, ծխելու ծխախոտում՝ 12—16, իսկ ծխամորճի ծխախոտում՝ 11.5—15.5։ Կան նաեւ անվտանգության այլ պահանջներ էլ՝ պեստիցիդներին եւ ռադիոնուկլիդներին վերաբերող, որոնց կանդրադառնանք հաջորդիվ։

Արմենուհի ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ