Առողջապահության ոլորտում նոր մարտահրավերներին դիմակայելու լավագույն միջոցը տեխնոլոգիական զարգացումն է, նորարարությունների ներմուծումը եւ մարդկային ռեսուրսների կատարելագործումը։ Այսօր մի շարք ուղղություններ, օրինակ, հենց ակնաբուժության ոլորտը ոչնչով չի զիջում միջազգային միտումներին, եւ այսօր հայաստանյան բուժհաստատություններում իրականացվում են այնպիսի բարդ ակնաբուժական վիրահատություններ, որոնք նախկինում իրականացվում էին միայն արտերկրում։

Հայաստանում մեկ տարվա ընթացքում միջինը գրանցվում է աչքի հիվանդությունների 95 229 դեպք։ Այս ենթախմբում ամենատարածված հիվանդություններն են գլաուկոման, կատարակտը, կոնյուկտիվիտը, եղջերաթաղանթի հետ կապված խնդիրները։ Աչքի հիվանդությունների հիմնական պատճառներ են համարվում տարիքային փոփոխությունները, սխալ սննդակարգը, գերլարվածությունը։ Հաճախ աչքի ախտահարումը պայմանավորված է լինում ներքին օրգանների հիվանդություններով եւ դրսեւորվում՝ որպես ախտանշան։

Աշխարհի բնակչության շուրջ 4 տոկոսի՝ 285 մլն մարդու տեսողությունը խաթարված է, որի հիմնական պատճառներն են տեսողության ճշգրտման բացակայությունը, կատարակտը եւ գլաուկոման։

Ոչ միայն լազերային վիրահատությունների, այլեւ առհասարակ ակնաբուժության ոլորտում Հայաստանը ոչնչով չի զիջում համաշխարհային զարգացումներին եւ չկա որեւէ վիրահատություն, որ Հայաստանում հնարավոր չլինի իրականացնել։ Այս մասին փաստում է նորագույն ախտորոշման եւ լազերային բուժման բաժանմունքի վարիչ Ելենա Մալայանը, հավելելով, որ լազերային ճյուղը լայն թափով զարգանում է նաեւ Հայաստանում, եւ վիրահատվողների թիվը գնալով աճում է։ «Այսօր շատերն են ցանկանում ձերբազատվել ակնոցից։ Հատկապես երիտասարդներն ավելի պահանջկոտ են դարձել։ Եթե նախկինում տեսողության թեթեւ գանգատի դեպքում էին դիմում ակնաբույժի, ապա այսօր բարձրացել է նրանց դիմելիությունը եւ առողջապահական գիտակցությունը»,–ասաց Ելենա Մալայանը։

Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնում աչքի բորբոքային հիվանդությունների բաժանմունքի վարիչ Աննա Հովակիմյանի վստահեցմամբ, ակնաբուժությունը Հայաստանում իսկապես չի զիջում եվրոպական չափանիշներին եւ տարատեսակ ժամանակակից ակնաբուժության վերջին նվաճումներին, համապատասխան վիրահատական միջամտություններ են իրականացվում նաեւ մեր երկրում։

«Հայաստանում իրականացվում է կերատոպրոթեզավորում, որն իրականացնում են բոստոնյան առաջին տեսակի կերատոպրոթեզների միջոցով։ Վիրահատական այս միջամտությունը ենթադրում է արհեստական եղջերաթաղանթի տեղադրում։ Այս ոլորտում Հայաստանն աշխարհում երրորդն է՝ ԱՄՆ—ից եւ Հնդկաստանից հետո։ Մոտ 26 հիվանդի արդեն տեղադրել ենք այդ արհեստական եղջերաթաղանթներից։

Մի շարք վիրահատական միջամտությունների նպատակով, օրինակ, եղջերաթաղանթի փոխպատվաստումների համար, այցելում են տարբեր երկրներից, հիմնականում ԱՊՀ տարածաշրջանից։ Նրանց մեծ մասը մեր հայրենակիցներն են, սակայն օտարերկրացիներ եւս կան»,–մեզ հետ զրույցում ասաց Աննա Հովակիմյանը։

Հայաստանում ակնաբուժական ոլորտում արձանագրված հաջողությունները մասնագետները պայմանավորում են նաեւ օտարերկրյա գործընկերների հետ սերտ համագործակցությամբ եւ մասնագետների վերապատրաստման գործոնով։
«Սերտ է համագործակցությունը ԱՄՆ—ի համապատասխան ոլորտի մասնագետների հետ, ովքեր նախկինում հաճախ գալիս էին Հայաստան փորձի փոխանակման նպատակով, իսկ 1996—1997թթ.—ից արդեն ակտիվացավ մեր բժիշկների հոսքը դեպի ԱՄՆ՝ վերապատրաստվելու նպատակով։ Այսպիսով, եթե նախկինում մեկ կամ երկու շաբաթ ունեինք արտասահմանյան մեր գործընկերների հետ շփման եւ փորձի փոխանակման իրականացման համար, ապա այժմ մեկ տարի անցկացնելով ԱՄՆ—ում՝ մեր բժիշկները հսկայական փորձ եւ հմտություններ կուտակած վերադառնում են հայրենիք»,–գոհունակությամբ փաստեց ակնաբույժը։

Այս ոլորտում հայ մասնագետների վերջին նվաճումներից մեկն էլ աչքի լազերային միջամտություններն են, որոնք ավելի քան 15 տարի է իրականացվում են նաեւ մեր երկրում, ընդ որում՝ նորագույն տեխնոլոգիաներով եւ հնարավորություն են տալիս շտկել կարճատեսությունը, հեռատեսությունը եւ աստիգմատիզմը։
«Վ. Ավագյան» բժշկական կենտրոնի լազերային եւ նորագույն տեխնոլոգիաների բաժանմունքի վարիչ, միկրովիրաբույժ Լուսինե Բեկիրսկա—Թամազյանի տեղեկացմամբ, այսօր հայ մասնագետները կարողանում են իրականացնել Էքսիմեր լազերային վիրահատություններ. «Այդ տեսակի վիրահատություններն ունեն 3 հիմնական առավելություն, դրանք կանխատեսելի են, ապահով եւ հաշվարկելի։

Վիրահատության այս տեսակը թույլ է տալիս նախքան վիրահատությունը հիվանդին ասել, թե տեսողությունը քանի տոկոսով կվերականգնվի։ Էքսիմեր լազերային վիրահատություններն ունենում են հետվիրահատական 1—2—օրյա շրջան, որի ընթացքում արագ վերականգնվում է տեսողությունը, եւ հիվանդը վերադառնում է իր սովորական առօրյային։ Վիրահատությունների արդյունավետությունը բավական բարձր է»։ Ակնաբույժի վստահեցմամբ, գրեթե բոլոր վիրահատությունները դրական հանգուցալուծում են ունենում մեկանգամյա վիրահատության արդյունքում։ Բացառություն են կազմում մի քանի մասնավոր դեպքեր, որոնք շտկվում են երկրորդ վիրահատությունից հետո։ Էքսիմեր լազերային վիրահատության ընթացքը 10 րոպե է, որն իրականացվում է տեղային ցավազրկմամբ։

Ակնաբուժության մեջ մի քանի տեսակի լազերային վիրահատություններ կան, որոնք միմյանցից տարբերվում են ալիքային երկարությամբ։
Էքսիմեր լազերային վիրահատության միջոցով անգամ վիրահատվում են նախկինում չվիրահատվող եւ անբուժելի համարվող խառը տեսակի աստիգմատիզմը եւ, որ ամենակարեւորն է, կերոտոկոնուս հիվանդությունը, որը տարածված է հին ազգերի՝ առավելապես հայերի եւ հրեաների մեջ, եւ ընդամենը մի քանի տարի առաջ դրա լուծումը համարվում էր փոխպատվաստումը։ «Այս հիվանդությունը բավական արագ է ընթանում երիտասարդների շրջանում, որի առաջացման պատճառները, թերեւս, անհայտ են։ Ունենք վիրահատության գոհացուցիչ արդյունքներ»,–ասում է Լուսինե Բեկիրսկա—Թամազյանը։ Նրա խոսքով, կերատոկոնուսի դեպքում կատարվում է հատուկ վիրահատություն, որը կոչվում է քրոսլինքինգ՝ եղջերաթաղանթի խաչաձեւ ամրացում ուլտրամանուշակագույն ճառագայթի օգնությամբ։

«Մեր պացիենտների տարիքային ստորին շեմը 18—ն է։ Այսինքն՝ հիմնականում գործ ունենք երիտասարդների հետ, ովքեր ունեն կարճատեսություն կամ հեռատեսություն»։
Ամսական նվազագունը 30—40 վիրահատություն է իրականացվում յուրաքանչյուր կլինիկայում։ Լազերային վիրաբուժության ներդրումից հետո տարեցտարի, ակնաբույժի հավաստմամբ, ավելանում է այս վիրահատություններից օգտվողների թիվը, ինչն անցավ է եւ անվտանգ. «Իհարկե, նրանք կարող են ակնոց կամ օպտիկական ոսպնյակներ կրել, լինել նորաձեւ եւ չբարդույթավորվել։ Բայց միեւնույն է վիրահատությունից հետո կյանքն առանց ակնոցի ավելի վառ եւ գունեղ է»։

Ըստ ՀՀ առողջապահության նախարարության գլխավոր ակնաբույժ Ալեքսանդր Մալայանի, աչքի հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման համար խիստ կարեւոր է հատկապես մարզային ծառայությունների օգնությունը. «Աշխատանքը սկսվում է առաջնային օղակներում՝ պոլիկլինիկաներում։ Մեր բժիշկները պետք է աչալուրջ լինեն գլաուկոմա հիվանդության եւ շաքարախտի հետեւանքով առաջացող ակնային բարդությունների նկատմամբ։ Իսկ կատարակտի բուժումը Հայաստանում կատարվում է շատ բարձր մակարդակով»։ Ալեքսանդր Մալայանը հպարտությամբ շեշտեց, որ մեծ նվաճումներ է ունեցել «Հայկական ակնաբուժության նախագծի» կողմից իրականացվող «Անհասության ռետինոպաթիայի ակնային զննումների եւ բուժման ազգային ծրագիրը». «Մենք կարողացանք զրոյից սկսել եւ այս տարիների ընթացքում մեծ նվաճումներ գրանցել այս ոլորտում։ Եթե անգամ մեկ երեխայի տեսողությունը կարողանանք վերականգնել, մեծ աշխատանք կատարած կլինենք»։

Նշենք, որ «Հայկական ակնաբուժության նախագծի» շրջանակներում իրականացվում է «Լույս հայի աչքերին» ծրագիրը, որն ուղղված է Հայաստանում ակնաբուժական ծառայությունների բարելավմանը եւ ձեռքբերովի կուրության կանխարգելմանը։

Ամերիկայի ակնաբույժների ասոցիացիայի (AAO) անդամ, ակնաբույժ Ասատուր Հովսեփյանի տեղեկացմամբ, ծրագրում մասնագետների ընդգրկվածությունը բավական լայն է. «Նախորդ տարի հյուսիսային մարզերում ենք շրջագայել, այս անգամ կլինենք հարավային մարզերում։ Այս տարի ակնաբուժական անվճար ծառայություններից կօգտվեն Արարատի, Վայոց ձորի, Սյունիքի եւ Արմավիրի բնակիչները։ Նրանք նախ կհետազոտվեն տեղի ակնաբույժների կողմից, որից հետո, անհրաժեշտության դեպքում, կուղեգրվեն աչքի շարժական հիվանդանոց (ԱՇՀ)»։ Ըստ ակնաբույժի, տարեցտարի ավելանում է հետազոտվողների թիվը, եւ իրենց աշխատանքը դառնում է առավել հագեցած ու գերծանրաբեռնված։ «Տեղում անվճար բուժսպասարկում ստանալը միանշանակ հասանելի է բոլորին եւ մեծացնում է հետազոտվել ցանկացողների թիվը»,–փաստեց Ասատուր Հովսեփյանը։

2016թ. նախատեսվում է իրականացնել շուրջ 13 000 մեծահասակի եւ երեխայի ակնային զննում աչքի շարժական հիվանդանոցում, խորացված հետազոտել շուրջ 1800 հոգու, իրականացնել 770 լազերային միջամտություն եւ վիրահատություն, ինչպես նաեւ տրամադրել շուրջ 630 ակնոց։

Ակնային զննումներին զուգահեռ մարզերի դպրոցներում երեխաների համար կկազմակերպվեն հանրակրթական դասընթացներ՝ ակնային խնամքի վերաբերյալ։

Աչքի շարժական հիվանդանոցն այս տարի իր շրջայցը սկսել է Արարատի մարզի Մասիս քաղաքից, որտեղ կայանվել էր ապրիլի 4—16—ը, այնուհետեւ ապրիլի 18—30—ը ուղեւորվել է Արտաշատ, իսկ մայիսի 2—14—ը եղել է Արարատում։

Լուսինե ՆԱԶԱՐՅԱՆ